در شکل زیر کمان AB نظیر و وتر AB می باشد.
مثال
ثابت کنید در هر دایره کمان های نظیر دو وتر مساوی باهم برابرند و برعکس.
فرض: \(AB = CD\) برابری دو وتر
حکم: \(\mathop {{\rm{AB}}}\limits^\frown {\mkern 1mu} = \mathop {{\rm{CD}}}\limits^\frown {\mkern 1mu} \) برابری دو کمان
\(\begin{array}{*{20}{l}}{AB = CD}\\{}\\{OA = OD}\\{}\\{OB = OC}\\{}\\\begin{array}{l} \Rightarrow O\mathop {{\rm{ }}A}\limits^\Delta B \cong O\mathop {{\rm{ }}D}\limits^\Delta C \Rightarrow {{\hat O}_1} = {{\hat O}_2}\\\\ \Rightarrow \mathop {{\rm{AB}}}\limits^\frown {\mkern 1mu} = \mathop {{\rm{CD}}}\limits^\frown \end{array}\end{array}\)
حال عکس این فرض را اثبات می کنیم:
فرض: \(\mathop {{\rm{AB}}}\limits^\frown {\mkern 1mu} = \mathop {{\rm{CD}}}\limits^\frown \) برابری دو کمان
حکم: \(AB = CD\) برابری دو وتر
\(\begin{array}{*{20}{l}}{\mathop {{\rm{AB}}}\limits^\frown {\mkern 1mu} = \mathop {{\rm{CD}}}\limits^\frown \Rightarrow {{\hat O}_1} = {{\hat O}_2}}\\{}\\{OA = OD}\\{}\\{OB = OC}\\{}\\{ \Rightarrow O\mathop {{\rm{ }}A}\limits^\Delta B \cong O\mathop {{\rm{ }}C}\limits^\Delta D \Rightarrow AB = CD}\end{array}\)
در هر دایره، قطر عمود بر وتر، آن وتر و کمان نظیر آن وتر را نصف می کند.
فرض: \(CD \bot AB\)
حکم: \(\left\{ {\begin{array}{*{20}{l}}\begin{array}{l}AH = BH\\\end{array}\\{\mathop {{\rm{AD}}}\limits^\frown {\mkern 1mu} = \mathop {{\rm{BD}}}\limits^\frown }\end{array}} \right.\)
\(\begin{array}{*{20}{l}}{OA = OB}\\{}\\{OH = OH}\\{}\\\begin{array}{l} \Rightarrow O\mathop {{\rm{ }}A}\limits^\Delta H \cong O\mathop {{\rm{ }}B}\limits^\Delta H \Rightarrow {{\hat O}_1} = {{\hat O}_2}\\\\ \Rightarrow \mathop {{\rm{AD}}}\limits^\frown {\mkern 1mu} = \mathop {{\rm{BD}}}\limits^\frown \end{array}\end{array}\)
اگر قطری از دایره، وتر و کمان نظیر آن وتر را نصف کند، آنگاه قطر بر وتر عمود است.
فرض: \({\rm{AH = BH}}\,\,\,{\rm{,}}\,\,\,\mathop {{\rm{AD}}}\limits^\frown {\mkern 1mu} = \mathop {{\rm{BD}}}\limits^\frown \)
حکم: \(CD \bot AB\)
\(\begin{array}{l}AH = BH\\\\OH = OH\\\\OA = OB\\\\ \Rightarrow O\mathop A\limits^\Delta H \cong O\mathop B\limits^\Delta H \Rightarrow {H_1} = {H_2}\\\\ \Rightarrow {{\hat H}_1} = {{\hat H}_2} \Rightarrow CD \bot AB\end{array}\)
اندازه هر زاویه محاطی برابر است با نصف اندازه کمان مقابل به آن زاویه.
فرض: زاویه محاطی \(\hat A\)
حکم: \(\hat A = \frac{{\mathop {BC}\limits^\frown {\mkern 1mu} }}{2}\)
اثبات:
با وصل کردن B به O داریم:
\(\begin{array}{*{20}{l}}{{{\hat O}_1} = \hat A + \hat B}\\{}\\{O\mathop {{\rm{ }}A}\limits^\Delta B:\hat A = \hat B}\\{}\\{ \Rightarrow {{\hat O}_1} = 2\hat A \Rightarrow \hat A = \frac{{{{\hat O}_1}}}{2} \Rightarrow {{\hat O}_1} = \mathop {BC}\limits^\frown {\mkern 1mu} }\\{}\\{ \Rightarrow \hat A = \frac{{\mathop {BC}\limits^\frown {\mkern 1mu} }}{2}}\end{array}\)
1 در قضیه بالا یکی از اضلاع زاویه محاطی قطر دایره بود. اما می توان حالت های دیگری را برای قضیه بالا در نظر گرفت، مثلا دو ضلع زاویه محاطی دو طرف مرکز دایره باشند، یا دو ضلع زاویه محاطی در یک طرف مرکز باشند.
2 زاویه محاطی زیر به قطر دایره، \({90^0}\) (قائمه) است.
محاطی مقابل قطر \(\hat A = \frac{{\mathop {BC}\limits^\frown {\mkern 1mu} }}{2} = \frac{{{{180}^ \circ }}}{2} = {90^ \circ }\)
1 دایره \(C\left( {O,36} \right)\) و وتر AB به فاصله 10 از مرکز دایره مفروضند. طول وتر AB را بدست آورید.
رابطه فیثاغورث: \(O{A^2} = A{H^2} + O{H^2}\)
\(\begin{array}{*{20}{l}}{ \Rightarrow {{26}^2} = A{H^2} + {{10}^2}}\\{}\\\begin{array}{l} \Rightarrow A{H^2} = {26^2} - {10^2}\\\\ \Rightarrow A{H^2} = 576\end{array}\\{}\\{ \Rightarrow AH = 24}\end{array}\)
می دانیم قطر عمود بر وتر، وتر را نصف می کند پس، \(AH = BH = 24\) و در نتیجه:
\(AB = 2 \times 24 = 48\)
2 در شکل زیر اندازه زاویه های X و Y را بدست آورید.
\(AB + {140^0} + {84^0} = {360^0} \Rightarrow AB = {136^0}\)
زاویه مرکزی \(\hat X = AB = {136^0}\)
زاویه محاطی \(\hat Y = \frac{{AB}}{2} = \frac{{136}}{2} = {68^0}\)
تهیه کننده: امیرحسین مطلبی